W dniach 7–8 marca 2025 roku w Warszawie odbył się Kongres Pamięci Żołnierzy Wyklętych, wydarzenie upamiętniające bohaterów powojennego podziemia niepodległościowego. Kongres, organizowany przez Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL oraz Instytut Pamięci Narodowej, odbywał się pod honorowym patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy.
Miejsce o szczególnym znaczeniu
Wydarzenie miało miejsce w budynku dawnego aresztu śledczego na Mokotowie – miejscu symbolicznym, gdzie w czasach stalinowskich przetrzymywano i mordowano działaczy podziemia antykomunistycznego. Dziś to właśnie tutaj mieści się Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL, będące jednym z najważniejszych miejsc pamięci narodowej.
Uroczyste otwarcie i pierwsze panele
Kongres rozpoczął się od wręczenia odznaczeń państwowych przez Sekretarza Stanu Andrzeja Derę oraz Medali Reipublicae Memoriae Meritum, które przyznawał zastępca prezesa IPN, dr hab. Karol Polejowski.
Następnie odbyły się panele dyskusyjne poświęcone tożsamości i pamięci o Żołnierzach Wyklętych. Wśród prelegentów znaleźli się wybitni badacze, historycy oraz działacze społeczni, w tym dyrektor Muzeum Adrianna Garnik, dr Andrzej Anusz, dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, dr hab. Filip Musiał oraz inni eksperci. Moderatorem debat pierwszego dnia był redaktor Tadeusz Płużański.
Ważnym punktem obrad były dyskusje o budowaniu świadomości historycznej oraz początkach społecznych inicjatyw upamiętniających Żołnierzy Wyklętych. Uczestnicy debatowali o wyzwaniach w edukacji historycznej oraz o sposobach kultywowania pamięci o antykomunistycznym ruchu oporu.
Hołd dla „Zapory” i jego żołnierzy
Kulminacyjnym momentem pierwszego dnia był koncert Leszka Czajkowskiego i Andrzeja Kołakowskiego, a następnie uroczysta Msza święta w intencji Hieronima Dekutowskiego „Zapory” i jego żołnierzy, którzy zostali zamordowani 7 marca 1949 roku. Nabożeństwo odprawił kapelan muzeum, ks. Tomasz Trzaska.
Dzień zakończył się Apel Pamięci pod Ścianą Śmierci, gdzie oddano hołd mjr. Hieronimowi Dekutowskiemu „Zaporze”. W tym miejscu złożono wieńce i zapalono znicze – w milczeniu i zadumie nad losem bohaterów.
Dyskusje i panele drugiego dnia
Drugi dzień Kongresu upłynął pod znakiem dalszych debat o bohaterstwie Żołnierzy Niezłomnych. Dyskusje moderował red. Marcin Wikło, a uczestniczyli w nich zarówno uznani eksperci, jak i młodzi ludzie, którzy chcą kontynuować misję upamiętniania historii.
Szczególną uwagę przyciągnął panel „Poszukiwanie i upamiętnienie Żołnierzy Wyklętych”, w którym zastępca dyrektora Muzeum, Jacek Pawłowicz, przypomniał o znaczeniu organizacji Solidarność Walcząca jako spadkobiercy idei Żołnierzy Wyklętych i kontynuatora walki o wolność Polski.
W ramach Kongresu odbyły się także panele regionalne, a w jednym z nich wziął udział Przemysław Lazarowicz, wnuk Adama Lazarowicza i przedstawiciel Stowarzyszenia Solidarności Walczącej.
Zwiedzanie Muzeum i wystawy o Solidarności Walczącej
Przez oba dni uczestnicy mieli możliwość zwiedzania Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL, w tym również Stałej Wystawy poświęconej Solidarności Walczącej. Dzięki temu mogli oni lepiej poznać historię niepodległościowego podziemia oraz losy osób więzionych w tym miejscu.
Podsumowanie
Kongres Pamięci Żołnierzy Wyklętych w 2025 roku był wyjątkowym wydarzeniem, które zgromadziło historyków, badaczy, działaczy społecznych i młodzież zainteresowaną kultywowaniem pamięci o bohaterach walczących o niepodległość Polski. Debaty, wystawy, koncerty oraz uroczystości religijne i patriotyczne podkreśliły znaczenie Żołnierzy Wyklętych w najnowszej historii Polski.
Wydarzenie to pokazało, że pamięć o Niezłomnych jest nadal żywa i ważna, a ich poświęcenie i walka o wolność nie zostały zapomniane.