Tegoroczne obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Brzegu były okazją do upamiętnienia walki żołnierzy podziemia antykomunistycznego o wolną i suwerenną Polskę. Dla nich wojna nie zakończyła się w maju 1945 roku – walczyli dalej, stawiając opór narzuconej władzy komunistycznej.
Uroczystości w Kościele Podwyższenia Krzyża Świętego
Jeszcze przed rozpoczęciem Mszy Świętej w Kościele Podwyższenia Krzyża Świętego delegacje złożyły biało-czerwone wiązanki pod tablicą upamiętniającą Żołnierzy Wyklętych. W uroczystości uczestniczyło dziesięć pocztów sztandarowych, w tym po raz pierwszy sztandar Stowarzyszenia Solidarność Walcząca. Sztandar Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Koła w Brzegu nieśli żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej. Uroczystego wprowadzenia dokonała również chorągiew Wojska Polskiego. Wśród zgromadzonych obecna była młodzież, przedstawiciele różnych środowisk patriotycznych oraz rodziny Żołnierzy Niezłomnych.
Podczas homilii kapelan nawiązał do warszawskiej „Łączki” – miejsca, gdzie w czasach stalinowskich funkcjonariusze UB potajemnie zakopywali ciała pomordowanych żołnierzy podziemia niepodległościowego. Przypomniał, że wciąż poszukiwanych jest około 20 tysięcy ofiar bezpieki, których miejsca pochówku pozostają nieznane.
W modlitwie wiernych wspomniano m.in. legendarne postacie Żołnierzy Wyklętych, takie jak „Łupaszka” i „Klamra”. Uroczystości towarzyszył chór parafialny im. Św. Maksymiliana, a na zakończenie zgromadzeni odśpiewali „Boże, coś Polskę”.
Spotkanie z Przemysławem Lazarowiczem
Po Mszy Świętej w auli parafialnej odbyło się spotkanie z Przemysławem Lazarowiczem, wnukiem Adama Lazarowicza ps. „Klamra” – oficera Armii Krajowej, I wiceprezesa IV Zarządu Głównego WiN, zamordowanego 1 marca 1951 roku w więzieniu na Rakowieckiej. Podczas prelekcji opowiedział nie tylko o swoim dziadku, ale także o ojcu, Zbigniewie Lazarowiczu, żołnierzu Armii Krajowej, oraz o bracie, Romualdzie Lazarowiczu, działaczu podziemnej „Solidarności” i późniejszym członku Solidarności Walczącej. Wspomniał o ich niezłomnej postawie i walce o niepodległość Polski, która trwała aż do jej odzyskania.
Pamięć o bohaterach Brzegu i okolic
Podczas spotkania przywołano sylwetki żołnierzy i duchownych związanych z działalnością niepodległościową na terenie Brzegu i okolic, w tym:
Żołnierze podziemia:
- Wincenty Mucha – Szare Szeregi, WiN
- Tadeusz Puchała – harcerz, AK, więziony w czasach stalinowskich
- Tadeusz Czajkowski ps. „Kotwica” – AK, WiN
- Marian Bobolewski ps. „Góral” – AK, NSZ
- Zygmunt Cmak ps. „Ćma” – AK, podziemie poakowskie
- Jan Sabin ps. „Wiewiórka” – Wileńska Brygada AK, WiN, Narodowe Zjednoczenie Wojskowe
- Eugeniusz Werens – AK, WiN
- Irena Małczuk – Wileńska Brygada AK
Duchowni związani z ruchem oporu:
- ks. Józef Śmietana
- ks. Dionizy Baran
- ks. Czesław Wehrstein
- ks. Stanisław Kluz
- ks. Stanisław Sarnecki
Żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego:
- Ezechiel Łoś ps. „Ikwa” – cichociemny, żołnierz 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK
- Roman Domański ps. „Sęp” – żołnierz AK
Żołnierze Wyklęci – historia walki o niepodległość
Żołnierze Wyklęci – Niezłomni to żołnierze podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy w latach 1944–1963 stawiali zbrojny opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej Związkowi Sowieckiemu. Ich powojenna działalność niepodległościowa była kontynuacją tradycji Armii Krajowej oraz ruchu narodowego.
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych został ustanowiony w 2011 roku jako wyraz hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji, którzy wykazali się męstwem, niezłomną postawą patriotyczną i przywiązaniem do wartości niepodległościowych. Inicjatorem ustanowienia święta był śp. prezydent RP Lech Kaczyński.
Data obchodów – 1 marca – nie jest przypadkowa. Tego dnia w 1951 roku w więzieniu na warszawskim Mokotowie, po pokazowym procesie, komuniści zamordowali strzałem w tył głowy przywódców IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, w tym płk. Łukasza Cieplińskiego. Byli oni ostatnim ogólnopolskim kierownictwem konspiracji, kontynuującym walkę rozpoczętą przez Armię Krajową. Ich ciała zakopano w nieznanym miejscu, a pamięć o nich przez lata była skazana na zapomnienie.
Dzisiejsze uroczystości są dowodem na to, że historia Żołnierzy Wyklętych wciąż żyje w naszej świadomości. Dzięki takim wydarzeniom pamięć o ich walce i poświęceniu trwa i przekazywana jest kolejnym pokoleniom.
Cześć i chwała bohaterom!
Autor: Wiktor Krzewicki